دانشگاه جندی شاپور

دانشگاه جندی شاپور ( گندی شاپور) در شمال خوزستان، از نخستین دانشگاه های علمی در جهان و اولین دانشکاه تاریخ ایران است. این دانشگاه از عصر ساسانیان قدمتی 1750 ساله دارد که بعنوان کهن ترین دانشگاه جهان در یونسکو به ثبت رسیده است. دانشگاه جندی شاپور دارای یک بیمارستان آموزشی نیز بود، که این بیمارستان نخستین بیمارستان آموزشی جهان و نخستین مرکز بیماری های دریایی در تمام دنیا محسوب می شود. این بیمارستان بعنوان مرکز آموزش پزشکی مهم ترین مرکز پزشکی جهان باستان در قرن های 6 و 7 میلادی است. در این دانشگاه خدمات ارزنده ای در زمینه های مختلف علمی، فلسفی، نجوم و طب انجام می شده است. در این مقاله آس چارتر به معرفی دانشگاه جندی شاپور می پردازد. برای سفر و بازدید از این دانشگاه تاریخی و قدیمی از سایت آس چارتر بلیط پرواز تهران دزفول را تهیه نمایید و سپس سفرکنید.

معرفی دانشگاه جندی شاپور

شهر جندی شاپور توسط شاپور اول ساسانی در خوزستان بنا شد. این شهر در دوره شاپور دوم گسترش پیدا کرد و مرکز اسقف نشین کلیسای مطران گردید. خسرو انوشیروان، برزویه ایرانی را جهت را جهت جمع آوری نوشته های هندی به هندگسیل کرد و اوکلیله و دمنه را به ایران آورد. باورود پزشکان یونانی به دربار پادشاهان، جند شاپور محل تلاقی طب هندی و یونانی در ایران گردید. شاهنشاهی ساسانی ز مهمترین دوره های تاریخی ایران که می توان آن را وامدار سلسله های هخامنشیان و اشکانیان دانست. این مرکز علمی در قرون نخستین اسلامی نیز جایگاه والایی داشت، به طوری که پزشکان هارون الرشید خلیفه عباسی از این شهر می آمدند. این شهر از جمله شهرهای مشهور شاپور اول در خوزستان است، که مانند بیشاپور با پلان مستطیلی شکل ساخته شده بود که از یک طرف به رودخانه سیاه منصور محدود بود.

تاریخچه دانشگاه جندی شاپور

شهر جندی شاپور 1800 سال پیش تر در زمان ساسانیان، در سرزمین خوزستان در 18 کیلومتری جنوب خاوری دزفول و 50 کیلومتری شمال باختری شوشتر و 30 کیلومتری شرق شوش در محل روستای شاه آباد کنونی بنا شد. شاپور اول ساسانی این شهر را به وسیله مهندسین ایرانی و طراحان یونانی و به دست شماری از لژیونرهای رومی که دستمزد دریافت می کردند، برمبنای طرح شهری معماری یونانی به ویژه سبک معماری هیپوداموس که سبک ویژه ی سده ی پنجم پیش از میلاد در شهرهای روم ویونان بود بنا نهاد. دانشگاه و بیمارستان جندی‌شاپور به دنبال برخی حوادث مهم تاریخی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی و میزبانی ایرانیان از دانشمندان بزرگ با ملیت‌های گوناگون اعم از نسطوری، یونانی، هندی و ….استقبال همه‌ جانبه ایشان، به شکوفایی و رشد فزاینده به خصوص در عرصه پزشکی رسید که حاصل آن تربیت پزشکانی بسیار و تالیف و ترجمه کتاب‌های مختلف پزشکی و داروسازی بود. اما در سال‌های آغازین پیدایش اسلام و مهاجرت چشمگیر دانشمندان به سرزمین اسلام و توجه خلفای عباسی به دانشگاه جندی ‌شاپور و ساخت بیت الحکمه بغداد و انتقال تجربیات جندی ‌شاپور به بغداد، آرام ‌آرام این دانشگاه رو به افول نهاد.

کتابخانه دانشگاه جندی شاپور

ابن ندیم آورده ‌است که اردشیر بابکان، بقایای تمام کتاب‌های پراکنده باستانی فارسی ‌زبان را از هند و چین جمع ‌آوری کرد و به خزانه افزود. پسر او شاپور اول راه پدر را ادامه داد و و تمام کتاب‌هایی را که از زبان‌های دیگر به پارسی ترجمه شده‌ بود، گرد آورد. او هم ‌چنین اوستا را به‌ صورت یک کتاب گردآوری کرد؛ بنابراین پس از آن ‌که اسکندر اوستا را سوزاند آن را احیا کرد. کتابخانه دیگری که در این زمان ساخته شد، کتابخانه خسرو اول در گندی ‌شاپور برای دانشگاه آن بود. علاقه خاص او به جمع ‌آوری کتاب‌ها از دورترین نقاط جهان مشهور است. گندی‌شاپور بهترین مرکز تحقیقاتی در دوران ساسانی بود. بسیای از دانشمندان از ملیت‌های مختلف مخصوصا نسطوری‌ها در آن‌ جا گرد آمده ‌بودند و بسیاری از کتاب‌ها به ‌دستور خسرو اول به فارسی ترجمه شده ‌بود. علاوه براین دو کتابخانه، کتابخانه‌های بزرگ و معتبر دیگری هم وجود داشت.

جنبش علمی دانشگاه جندی شاپور

جنبش علمی در جندی شاپور از زمان فرمانروایی شاپور اول ساسانی سال 250 میلادی آغاز گردید، و در یک دوره زمانی هزاران کتاب و دست نویس و سنگ نبشته به دستور شاه ساسانی به کتابخانه منتقل شد که پایه اصلی جنبش های علمی و فرهنگی در جندی شاپور بود. حوزه های علمی دانشگاه جندی شاپور در این نیم قرن با کمک موبدان، دانشمندان، پزشکان ایرانی و با راهنمایی های استادان، دانشمندان، فلاسفه و پزشکان یونانی، سریانی، نستوری، مصری، هندی، چینی و یهودی در حد اعلای خود جریان داشته است و نه فقط جای پژوهندگان و دانشوران  سرزمین ایران بود بلکه هر پژوهنده ای از هر تیره و مذهب و کشوری را پذیرا بودند. دانشکده پزشکی جندی شاپور و سازمان های وابسته به آن در نیم قرن پادشاهی شاپور دوم ساسانی  330 تا 382 میلادی عنوان یکی از سازنده ترین مراکز پزشکی جهان را به نام خود رقم زده است. دانشگاه و بیمارستان جندی‌شاپور به دنبال برخی حوادث مهم تاریخی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی و میزبانی ایرانیان از دانشمندان بزرگ با ملیت‌های گوناگون اعم از نسطوری، یونانی، هندی و …. و استقبال همه‌جانبه ایشان، به شکوفایی و رشد فزاینده به خصوص در عرصه پزشکی رسید که حاصل آن تربیت پزشکانی بسیار و تألیف و ترجمه کتاب‌های مختلف پزشکی و داروسازی بود. اگر چه دلایل دیگری از جمله جنبش‌های سیاسی، هرج‌ومرج ناشی از جنگ‌ها و لشکرکشی‌ها نیز به این امر کمک نمود. سیر تاریخی تکامل علوم و فنون مهندسی نشان می‌دهد که پس از انتقال دانشمندان جندی‌شاپور به بغداد این فناوری‌ها توسط مسلمانان از راه آفریقا و اسپانیا وارد اروپا شد و شاید زمینه رنسانس را در اروپا فراهم آورد. خدمات این دانشگاه بزرگ، به جامعه بشری و فرهنگ و تمدن اسلامی همچنان در تاریخ می ‌درخشد و الگوی مناسبی برای محققان و دانشمندان اسلامی و ایرانی می ‌باشد.

نام گندی شاپور

نوشته ریچارد فرای، واژه گندی ‌شاپور، تحریف‌شدهٔ نام « وه آنتیوخ شاپور» یعنی «بهتر از آنتیوخ را شاپور ساخته» است. بر اثر جنگ‌های شاپور یکم با روم، پادشاه ساسانی، اسیران رومی را در فارس و خوزستان اسکان می‌داد و با توانایی آنان، بند قیصر بر روی رود کارون ساخت و کاخ بیشاپور را موزائیک کرد. این رفتار شاپور یکم، سرآغاز ریشه ‌دوانیدن مسیحیت در جنوب ایران گشت.